Bazı savaşlar görünmezdir. Kişi dışarıdan gayet “iyi” görünür; ama içinde fırtınalar kopuyordur. Aynaya baktığında gördüğü kişiyle kendi arasında büyük bir fark vardır. O fark da çoğu zaman “hiç yeterli hissetmemek”tir. İşte anoreksiya nervoza, tam da bu noktada başlar…

Anoreksiya, sadece bir “yemek yememe” hali değildir. O, kontrol duygusunu yeme davranışı üzerinden kazanma çabasıdır. Bazen “bedenini küçülterek” var olmayı seçen, içten içe bağırmak isteyip de sesi çıkmayan bir insanın sessiz çığlığıdır.

Bir diyetisyen olarak ben, anoreksiya nervozayı yalnızca kilo veya kaloriyle ilgili bir tablo olarak değil, bedenle ruhun savaş alanı olarak görürüm. Çünkü kişi kilo vermeye değil, çoğu zaman hayatının kontrolünü eline almaya çalışıyordur.

1. Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya nervoza, bireyin kilo alma korkusu nedeniyle yemek yemeyi ciddi şekilde kısıtlaması, bedensel algısını çarpık şekilde değerlendirmesi ve kendi bedenine karşı olumsuz bir tutum geliştirmesiyle karakterize bir yeme bozukluğudur.

Bu hastalıkta kişi ne kadar kilo kaybederse kaybetsin kendini hâlâ “kilolu” hissedebilir. Aynadaki yansıma, gerçeği yansıtmaz artık.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre anoreksiya nervoza, özellikle genç kadınlarda ve ergenlik döneminde en sık görülen psikiyatrik rahatsızlıklardan biridir. Fakat günümüzde sosyal medyanın etkisiyle erkeklerde de görülme oranı artmaktadır.

2. Neden Ortaya Çıkar?

Anoreksiya tek bir nedenden kaynaklanmaz.

Genetik yatkınlık, mükemmeliyetçi kişilik yapısı, çevresel baskılar, medya etkisi, aile içi dinamikler ve çocukluk travmaları bu sürecin içinde yer alabilir.

Bazen kişi, kontrol edemediği bir dünyada “yemeğini kontrol ederek” rahatlama hissi yaşar.

Ama bu rahatlama, kısa sürede yerini korkuya ve takıntıya bırakır.

Diyetisyen odasında en çok duyduğum cümlelerden biri şudur:

“Yemek yememek beni güçlü hissettiriyor.”

Oysa gerçekte o güç değil, bedenin ve ruhun bir çöküş sinyalidir.

3. Beden Algısı Bozulduğunda

Anoreksiya nervozanın merkezinde beden algısı bozukluğu yer alır.

Kişi aynaya baktığında kendini olduğundan çok daha kilolu görür.

Bir başkası kaburga kemiklerini fark ederken, o hâlâ “göbeğim var” diyebilir.

Bu, beynin gerçekliği nasıl algıladığıyla ilgilidir.

Yani sorun gözlerde değil, beynin görüntüyü nasıl “yorumladığı”ndadır.

Bu yüzden anoreksiya tedavisinde beyni yeniden eğitmek, tıpkı kasları yeniden güçlendirmek gibi sabır isteyen bir süreçtir.

4. Fiziksel ve Ruhsal Belirtiler

Anoreksiya sadece “zayıflık” değildir.

Vücudun bütün sistemlerini etkiler:

• Aşırı kilo kaybı, düşük tansiyon, halsizlik
• Adet düzensizlikleri, saç dökülmesi
• Kalp ritim bozuklukları
• Soğuğa aşırı hassasiyet, donuk cilt tonu
• Odaklanma zorluğu, sosyal izolasyon
• Yemeği reddetme, kalori sayma, sürekli kilo tartılma
• Kendini değersiz, yetersiz veya “yetersiz beslenmiş biri olarak bile başarılı” hissetme

Bu tabloya çoğu zaman depresyon, anksiyete ve obsesif kompulsif belirtiler eşlik eder.

5. İyileşme: Bir Yolculuk, Bir Maraton

Anoreksiyadan iyileşme bir günde olmaz.

Bu bir maraton gibidir — yavaş, inişli çıkışlı ama sonunda mutlaka ışığa varılan bir yolculuk.

Bu sürecin ilk adımı, kabullenmektir.

Kişinin kendine “Evet, yardıma ihtiyacım var.” diyebilmesi bile büyük bir cesarettir.

İkinci adım, multidisipliner bir ekiple çalışmaktır.

Yani bir diyetisyen, psikolog (ve gerekirse psikiyatrist) işbirliği içinde olmalıdır.

Çünkü anoreksiya sadece mideyle değil, zihinle ve kalple tedavi edilir.

6. Diyetisyen Desteği: Yeniden Beslenmeyi Öğrenmek

Anoreksiyada diyetisyen desteği, “çok yemek yedirmek” değil, vücudu yeniden tanıtmak anlamına gelir.

Uzun süreli açlık, metabolizmayı yavaşlatır; sindirim sistemi hassaslaşır, mide küçülür.

Bu nedenle beslenme planı çok dikkatli yapılır:

• Başlangıçta küçük porsiyonlarla başlanır.
• Vücut yeniden sindirime alıştıkça öğünler yavaş yavaş artırılır.
• Her kilo artışı, sadece fiziksel değil, psikolojik olarak da desteklenir.

Bazen kişi bir tabak makarna yediği için suçluluk hissedebilir.

İşte o anlarda, diyetisyen sadece besin değil, duygusal denge verir.

“Yediğin şey seni kötü biri yapmaz, yediğin şey seni yaşatır” der.

7. Psikolojik Destek: Ruhun Beslenmesi

Anoreksiya tedavisinde psikolojik destek, en az beslenme kadar önemlidir.

Çünkü kişi sadece “yemek”le değil, kendi kimliğiyle, benlik algısıyla da mücadele etmektedir.

Psikoterapi süreciyle birlikte kişi,

• Kontrol ihtiyacının nereden geldiğini fark eder.
• Mükemmel olma zorunluluğunun kendisine yük olduğunu görür.
• Kendi bedenine ve geçmişine karşı şefkat geliştirmeyi öğrenir.

Özellikle bilişsel davranışçı terapi (CBT), aile temelli terapi (FBT) ve şema terapisi, anoreksiya tedavisinde oldukça etkili yöntemlerdir.

Bu süreçte aile desteği de çok değerlidir.

Aile bireylerinin suçlama ya da baskı değil, anlayış ve sabırla yaklaşması gerekir.

“Yemiyorsun, ne var bunda?” gibi cümleler değil;

“Senin için buradayız, birlikte başaracağız.” demek gerekir.

8. Toplumun Rolü: Zayıflık Değil, Sağlık Güzeldir

Toplum olarak “zayıflığı” yüceltmekten vazgeçmemiz gerekiyor.

Filtreli fotoğraflar, mükemmel vücutlar, “fit” olmanın tek güzellik ölçütü sanılan kalıplar…

Bunların hepsi, özellikle genç kızların beden algısını derinden sarsıyor.

Bir diyetisyen olarak ben, her zaman “sağlıklı beden” kavramını savunurum.

Çünkü zayıf olmak başka, sağlıklı olmak bambaşkadır.

Ve çoğu zaman anoreksiya yaşayan bireyler, toplumun bu “zayıflık övgülerinden” dolayı iyileşme sürecini geciktirirler.

Bu yüzden medya, aile, öğretmen, hatta arkadaş çevresi herkesin bu konuda farkındalığa ihtiyacı var.

9. İyileşme Kademe Kademe Olur

İyileşme bir çizgi gibi değil, dalgalı bir deniz gibidir.

Kimi günler kişi iyi hisseder, kimi günlerse tekrar aynı korkularla yüzleşir.

Ama unutmayın: Her küçük adım, büyük bir ilerlemedir.

Bu süreçte izlenebilecek adımlar:

1. Kabul: Yardım istemek, hastalığı kabul etmek.
2. Güven: Diyetisyen ve psikoloğa güvenmek.
3. Bedenle Barış: Kilo artışını düşman değil, iyileşme göstergesi olarak görmek.
4. Yeni Alışkanlıklar: Yemekle yeniden bağ kurmak, onu kontrol aracı değil, yaşam kaynağı olarak görmek.
5. Kendine Şefkat: Hataların, kaygıların ve korkuların içinde kendine nazik davranmak.
6. Zihin Çalışmaları: Meditasyon, nefes egzersizleri, günlük tutmak gibi farkındalık uygulamaları.
7. Toplumsal Bağ: İzolasyondan çıkmak, sosyal destek almak, yeniden üretken hissetmek.

Her adım, bir tuğla gibidir; sabırla üst üste koydukça, sonunda güçlü bir “iyileşme evi” inşa edilir.

10. Son Söz: Aynaya Yeniden Bakmak

Bir gün, o kişi aynaya yeniden bakar.

Ama bu kez “şişman mıyım, zayıf mıyım?” diye değil.

“Ben kimim, ne kadar güçlüyüm?” diye bakar.

İşte o gün, gerçek iyileşme başlamıştır.

Çünkü anoreksiya, bedenin değil, ruhun açlığını fark ettirir.

Ve o açlığı doyurmanın yolu, yalnızca yemek değil; kendini yeniden sevmek, yeniden inanmaktır.

Her zaman söylerim:

Yemek bir yakıttır, ama iyileşme bir inanç meselesidir.

İnanç, umut ve destek bir araya geldiğinde;

bir zamanlar aynaya küsen o gözler,

yeniden kendine gülümseyebilir. 

Dyt. Melina Ezgi Tosun

Kaynakça

1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), 2013.
2. Treasure, J., Claudino, A. M., & Zucker, N. (2010). Eating disorders. The Lancet, 375(9714), 583–593.
3. National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Eating Disorders: Recognition and Treatment, 2017.
4. Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.
5. Yücel, B., & Polat, S. (2021). Yeme Bozukluklarında Bütüncül Tedavi Yaklaşımı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 24(2), 157–167.
6. Türk Psikiyatri Derneği. Anoreksiya Nervoza Bilgilendirme Rehberi, 2023.

Kaynak: Bihaber.TR köşe yazarı Melina Ezgi Tosun

Haberler AS

Türkiye ve dünya gündemindeki sıcak gelişmeleri okuyucularına tarafsız ulaştırmayı hizmet kabul eden haber platformu.